Asp.net’i anlatmak için önce
kısaca microsoft.net platformuna biraz değinelim.Microsoft.net içerisinde birçok
farklı teknolojiyi kapsayan bir platform.Bu teknolojileri :
Net Dilleri :
Microsoft.net programlama dilleri açısından yaklaşık olarak 36 farklı dili
desteklemektedir.Fakat Bu dillerden yaygın olarak kullanılanları C#, VB, ve J#
olarak karşımıza çıkmaktadır.Zaten bu 3 dil Microsoft.net programlama aracı
olan visual studio.net 'te desteklenen dillerdir.
CLR: Common Language
Runtime olarak bilinen CLR tüm .net programlarını çalıştıran genel dil çalışma
zamanı.İleride tekrar değineceğim>
Asp.Net: Asp.net web
uygulamalarının ve web servislerinin uygulandığı microsoft.net
platformu.
.Net Sınıf Kütüphanesi:
Belki de .net platformunda karşımıza çıkan en büyük gelişmiş özellik
diyebileceğim sınıf kütüphaneleri microsoft tarafından önceden hazırlanmış,
derlenmiş fonksiyonlar.
Yukarıda da görüldüğü üzere asp.net,
.net çatısının sadece bir parçasıdır ve yukarıdaki diğer öğelerle beraber
çalışır.Programlar yazmak ve web formları tasarlamak için .net sınıf
kütüphanesinin fonksiyonlarından uygun olanları seçilerek asp.net uygulamaları
çalıştırılabilir.
Asp.net klasik asp ile
yaptığımız uygulamaların yeni versiyonu denebilir.Ama sadece yeni versiyonu
demek az gelir çünkü klasik asp ile arasındaki farkları açıklayacak olursak ;
Asp uygulamaları VBScript ile
yazılırken asp.net uygulamaları programcının bildiği herhangi bir dil ile
yazılabilir.Yani herhangi bir program dili kısıtlaması yok.Bu yüzden web
uygulaması geliştirmek için sadece VBScript bilmek zorunda değiliz.Ama bana
göre asp.net uygulamalarının asp ile programcı tarafından farkı; kullanıcı
herhangi bir dil bilmek zorunda kalması.
COM bileşenleri klasik asp ile
beraber çalışırken kolay kolay entegre olmaz ve güncelleme sorunu
yaşanırdı.Güncelleme esnasında genellikle server'a elle müdahale edilirdi ve
yeniden başlatılırdı.Fakat asp.net ile COM bileşenleri kolayca entegre
edilebilir ve web uygulamalarının dinamik olarak güncellenmesi, yeniden
konfigüre edilmesi hiç de zor değildir.
Asp uygulamalarında kodunuz
tasarımınızla ortak olarak çalışmayabilirdi.Yani yaptığınız tasarımın içine
bir de asp kodunuzu koyduğunuzda hata verebilir ve dolayısıyla tasarımınızı
asp kodunuza uydurmak zorunda kalınan durumlar olurdu.Fakat asp.net'te kaynak
kodu tamamen ayrı bir dosya olduğu için veya asp.net sayfanınız ayrı bir
kısmında tasarımınızla(html kodunuzla) hiçbir şekilde iç içe girmediği için
yaptığınız tasarıma istediğiniz kodu rahatlıkla yazabiliyorsunuz.
Asp ile asp.net oturumunda da
farklılıklar göze çarpıyor.Oturum durumu birçok web uygulamasında
kullanılıyor.Asp uygulamalarında A sitesindeki oturumu B sitesindeki
oturumla bağlamak karmaşık ve hata verme olasılığı oldukça yüksek.Fakat asp.net
uygulamalarında oturum durumlarının bir merkezde saklanmasını sağlar.Böylece
merkezi bir depolama ortamında saklanan bir veritabanına tüm sunuculardan
ulaşılabilir.(Örneğin microsoft passport)
Asp.net dosya tiplerini
inceleyecek olursak:
aspx : Asp.net web sayfasıdır.Asp
sayfasının eş değeridir
.ascx : Asp.net kullanıcı
kontrolüdür.Aspx dosyasının içinde barınırılır.Görünüm bakımından bir web
sayfasına benzer
.asmx : Yeni karşılaştığımız web
servisi dosyamızdır.Web servisleri web sayfalarından farklı çalışırlar ama aynı
işi görürler.Farklı cihazları ve uygulamaları kullanmamızı sağlarlar
web.config : Web
uygulamalarımızın konfigürasyon dosyasıdır.Bu dosya xml tabanlıdır ve web
uygulamamızın özelleştirilmesini kolaylaştırır.
global.asax : Asp
uygulamalarındaki global.asa dosyasının .et versiyonudur. .vb veya .cs : Web
uygulamalarımızın kaynak kodudur
Bin klasörü :Bu klasör web
uygulamalarımız .net assembly'sini içerir.Microsoft.net ile karşımıza çıkan
codebehind teknolojisi nedeniyle web uygulamalarımız kaynak kodlarını derleyip
bir dll oluşturabiliriz.Bu sayede daha güvenli web uygulamaları
geliştirebiliriz.
Yukarıda asp.net ile teknik bazı
ayrıntıları anlatmaya çalıştım.Biraz karışık gelebilir fakat uygulama
geliştirmeye başladıkça gerçekten .net çatısının programcının işini
kolaylaştırdığını göreceksiniz.Peki biz bu uygulamaları nerede geliştireceğiz?
Microsoft.net web
uygulamarını internet information server'da görüntüleyebilmek için .net
framework'u bilgisayarınıza kurmanız gerekiyor.İki sürümü bulunan .net
framework'u microsoftun sitesinden veya
www.asp.net
adresinden edinebilirsiniz.Her iki sürümü de yaklaşık 25 MB. .net framework 1.1
sürümünün Türkçe'sine mevcut.Tabii eğer daha fazla örnek ve bilgi istiyorum
diyorsanız yaklaşık 125 MB olan SDK'yı indirebilirsiniz.Ama Türkiye'deki
bağlantı hızlarını hesaplarsanız bu indirme işlemi oldukça zaman alır.İki sürüm
arasında bazı farklılıklar var.Mesala 1.1 sürümünde yaptığınız bazı uygulamalar
win98'de çalışmayabilir.Size tavsiyem her iki sürümünü de indirin.Küçük bir not
eğer Windows Xp home kullanıyorsanız sisteminize bazı eklemeler yapanız
lazım.Detaylı bilgiyi MSDN'den bulabilirsiniz.Microsoft .net uygulamalarını
geliştirme aracı olarak visual studio.net programını çıkardı.Fakat bu program
profesyonel kullanım için ve bu yüzden pahalı.Sadece internet uygulaması
geliştirecek programcılar için ücretsiz olan ve yaklaşık 1.5 MB olan Web Matrix
programını çıkardı.Bu programı da ücretsiz olarak microsoftun sitesinden veya
sitesinden indirebilirsiniz
İyi Çalışmalar
Okan Tekeli